SIFAT

Konu: SIFAT Salı Mart 25, 2008 11:09 pm

S I F A T

· ÖZELLİKLERİ
· ÇEŞİTLERİ
· SIFATLARDA KÜÇÜLTME
· SIFATLARDA PEKİŞTİRME
· SIFATLARIN ADLAŞMASI
· BİLEŞİK SIFATLAR
· UNVAN SIFATLARI
· SIFAT TAMLAMASI

Bir varlığın niteliğini, niceliğini ve yerini belirten sözcüklerin genel adıdır SIFAT.

ÖZELLİKLERİ

1- Tek başına SIFAT diye bir sözcük türü yoktur. Adların önüne gelip onu nitelediğinde ya da belirttiğinde sıfat olur. MAVİ GÖMLEK dediğimizde, MAVİ göleğin niteliğini bildirir; ama MAVİ tek başına kullanıldığında sadece bir renk adı olur. BEŞ GÜN dediğimizde, BEŞ sayı sıfatıdır; ancak BEŞ tek başına kullanıldığında da sadece sayı adıdır.

2- Sıfatlar, İSİM ÇEKİMİ EKİ almazlar. Alırlarsa adlaşırlar. Örnek; Çalışkan insanlar – Çalışkanlar

3- Sıfatlar ; varlığa yapışık olan nitelikleri bildirenler (niteleme sıfatları) , varlığa yapışık olmayan nitelikleri bildirenler (belirtme sıfatları) diye ikiye ayrılır.

NİTELEME SIFATLARI

Kavramların, nesnelerin niteliklerini bildirirler.

Hareket Niteliğini Bildirenler ; Konuşan çocuk - Gülen bebek
Varlığın Kalıcı Niteliğini Bildirenler ; Çalışkan insan - Mavi kazak - Kısa yol

BELİRTME SIFATLARI

Nesneleri belirten sıfatlardır. Bu sıfatlar nesnenin ya da kavramın bünyesinde bulunan nitelikleri göstermez. İşlevlerine göre dörde ayrılır.

1- GÖSTERME (İşaret) SIFATLARI : Varlıkların, nesnelerin yerlerini göstermek suretiyle belirten sözcüklerdir. Bu sözcükler tek başlarına kullanıldığında İŞARET ZAMİRİ olur.

Bu adam
Şu çocuk
O ev gibi...

2- BELGİSİZ SIFATLAR : Varlıkları, kavramları kesin olarak değil de şöyle böyle belirten sıfatlardır.

Hiçbir olay
Herhangi sıra
Birçok neden
Bütün insanlar
Başka örnek
Bazı filmler
Çok para
Fazla iş

3- SAYI SIFATLARI : Sayı adlarının sıfat olarak kullanılmasıdır. İşlevlerine göre dörde ayrılır.

a) Asıl Sayı Sıfatları : Bir hariç diğer sayılar çokluk bildirdiği için bu sıfat tamlamalarında, tamlanan yani isim çoğul eki almaz.

İki iş
İki işler (yanlış)
Dört çocuk
Dört çocuklar (yanlış)

NOT : Ancak kural dışı kullanımlar vardır.

Beşevler
Üç silahşörler

b) Sıra Sayı Sıfatları

İlk çocuk
Sonuncu ev
İkinci sınıf

c) Üleştirme Sayı Sıfatları : Bu sıfatlar ; bölme, ayırma, paylaştırma anlamını verir.

İkişer ev
Birer milyon

d) Kesir Sayı Sıfatları :

Yarım elma
Yüzde altmış enflasyon
Çeyrek ekmek
Dörtte bir hisse

4- SORU SIFATLARI : Sıfatları bulmak amacıyla ada yönelttiğimiz sorulardır.

Kaç
Ne
Kaçıncı + A d
Nasıl
Hangi
Neredeki

SIFATLARDA KÜÇÜLTME

Sıfatlara -ce, -cik, -cık ekleri getirilerek yapılır. Büyükçe salon – İncecik tül vb. gibi

SIFATLARDA PEKİŞTİRME

A- ‘’m, p, r, s’’ sesleriyle yapılır ;

mor – mosmor güz
sarı – sapsarı yüz
mavi – masmavi gökyüzü
boş – bomboş ev
temiz – tertemiz mutfak
sağlam – sapasağlam televizyon

B- Tekrarlarla yapılan pekiştirme;

Kara kara gözler
Yüksek yüksek tepeler
Deli deli taylar
Diri diri balıklar

C- Soru eki ile yapılanlar;

Küçük mü küçük oda
Yeşil mi yeşil deniz

SIFATLARIN ADLAŞMASI

Sıfat tamlamalarında, tamlananın düşüp; tamlayanın isim çekim eki alması, ya da yalın durumda olmasıdır.

Yaralı adam – Yaralı
Genç insanlar – Gençler

BİLEŞİK SIFATLAR

İki sözcüğün birleşmesiyle oluşan sıfatlardır.

Ağırbaşlı çocuk
Yurtsever insan
Büyük boy elbise

Kurallı bileşik sıfatlar;

Uzun saç – Saçı uzun delikanlı
Mavi gömlek – Göleği mavi çocuk

Kimi zaman bir sıfat tamlaması bir başka adın sıfatı olur.
Bir sıfat tamlamasına ‘’-lı’’ eki getirilerek bu durum görülür.

Uzun saç – Uzun saçlı kız
Mavi gömlek – Mavi gömlekli çocuk

UNVAN SIFATLARI

İnsanların rütbe, derece ve sosyal seviyelerine göre adlarına takılan saygı ve tanıtım sözcükleridir. Kimi zaman
İnsan dışı özel isimlere de takılır.

Aziz İstanbul
Ebedi Şef ******
Şehzade Mehmet
Doktor Ahmet
Ali Dayı
Hamdullah Efendi

SIFAT TAMLAMALARI

Sıfat veya sıfat öbeği + Ad
Niteleme, belirtme
x y
Tamlayan Tamlanan

· Tamlayan, tamlanan adın niteliğini ya da niceliğini belirtir.
· Tamlama ekleri yoktur
· Sıfat tamlamalarında birden çok sıfat bir adı niteleyebilir.
Yüksek, yalçın, geçit vermez, karlı dağ
Nitelem sıfatları Ad

· Sıfat tamlamalarında bir sıfat birden çok adı niteleyip belirtebilir.

Özgür toplumlar, bireyler, sanatçılar.......
Sıfat Ad Ad Ad

· Sıfat tamlamalarında kimi zaman niteleme veya belirtme görevli tamlayan kısmı, söz öbeğinden oluşabilir.

AD + AD
Milyonların sevgilisi / sanatçı
(B.li Ad Tamlaması) Ad

Sıfat Öbeği
Dünya güzeli / kız
B.siz ad tamlaması Ad

Karma Tamlamalar

Karma tamlamalar en az iki isim, bir sıfattan oluşur.
Tamlama içinde bir başka tamlama bulunmaz